خوزنامه| رییس حوضه آبریز رودخانه کرخه گفت: شرایط سد کرخه به دلیل قرار گرفتن حجم مخزن زیر تراز نیروگاه در شرایط کاملا بحرانی قرار دارد و به هیچ وجه مجاز به تخلیه بیشتر از این ذخایر نیستیم و این آب فقط برای مصرف شرب و محیط زیست در چند ماه آینده اختصاص داده شده است.

رییس حوضه آبریز رودخانه کرخه با بیان اینکه شرایط سدهای کرخه و سیمره در این حوضه بحرانی است، گفت: سهم‌بندی توزیع آب مورد نیاز در استان‌های بالادست و پایین دست سد کرخه با توجه به شرایط خشکسالی رعایت شده است.

شاهپور رجایی روز دوشنبه بیان کرد:هم اکنون شرایط سدهای حوضه کرخه بحرانی است و ذخیره مخزن سد کرخه ۴۰۰ میلیون مترمکعب و ذخیره سد سیمره (دراستان ایلام) ۲۰۰ میلیون مترمکعب زیر تراز نیروگاه قرار دارند.

وی افزود: با توجه به کاهش شدید منابع آبی حوضه کرخه، کشت تابستانه در خوزستان و بخشی از ایلام (دشت عباس) ممنوع اعلام شده و در استان‌های بالادست شامل کرمانشاه، بخش دیگری از ایلام و لرستان نیز ممنوعیت کشت شلتوک و کشت‌های پرآب‌بر و محدودیت در کشت تابستانه را در کارگروه‌های استانی تصویب کردیم که امیدواریم عملی شود.

رجایی درباره توزیع عادلانه کم‌آبی در حوضه کرخه، گفت: خوزستان و ایلام از جریان‌های نابهنگام و سیلابی استفاده می‌کنند اما استان‌های بالادست همچون کرمانشاه و ایلام چون سدی برای ذخیره ندارند از جریان رودخانه و چشمه‌ها استفاده می‌کنند.

وی با اشاره به طرح تسهیم کرخه، اضافه کرد: ۳۵ درصد از منابع آبی کرخه مربوط به استان‌های بالادست و ۶۵ درصد از آن سهم استان‌های خوزستان و ایلام است که این سهم‌ها در توزیع تابستانه و با توجه به خشکسالی رعایت شده است و همانطور که برای خوزستان و ایلام آب کشت پاییزه و سایر مصارف تامین شد، استان‌های بالادست نیز می‌توانند آب را برای کشت تابستانه (البته با اعمال محدودیت) استفاده کنند.

سناریوی بدبینانه برای کرخه

رییس حوضه آبریز رودخانه کرخه همچنین با اشاره به کاهش بارندگی در استان‌های حوضه آبریز کرخه، توضیح داد: در سال آبی جاری میزان بارندگی در استان کرمانشاه نسبت به میانگین درازمدت ۴۷ درصد و نسبت به پارسال ۲۰ درصد کاهش، در استان ایلام نسبت به میانگین بلندمدت ۵۳ درصد و نسبت به پارسال ۴۰ درصد کاهش، در استان لرستان نسبت به میانگین بلندمدت ۲۴ درصد کاهش و در استان خوزستان نسبت به میانگین بلند مدت ۳۶ درصد و نسبت به پارسال ۲۷ درصد کاهش دارد.

وی سال آبی گذشته (۱۴۰۰-۱۳۹۹) را یک سال شاخص از نظر خشکسالی در نیم قرن گذشته بیان کرد و افزود: از میانگین ۲۱۲ میلیمتر بارندگی حدود ۱۶۵ میلیمتر در سال آبی جاری محقق شده که نسبت به مدت مشابه سال پیش از آن، بیش از ۳۰ درصد و نسبت به بلندمدت ۲۲ درصد کاهش نشان می‌دهد که رکورد جدیدی در کشور ثبت کرده است.

رجایی با اشاره به کاهش ۵۰ درصدی بارندگی در حوضه آبریز کرخه نسبت به میانگین درازمدت، اضافه کرد: در برنامه‌ریزی منابع و مصارف، سه گزینه در نظر گرفته می‌شود که شامل شرایط نرمال (در زمان بارندگی نرمال)، شرایط بدبینانه (در زمان خشکسالی) و شرایط خوشبینانه (در زمان ترسالی) است، بنابراین بر اساس پیش بینی هواشناسی در شهریور سال ۱۴۰۰، سناریوی بدبینانه برای کرخه در نظر گرفته شد و مصارف بر همین مبنا تعریف شد.

وی ادامه داد: در سناریوی بدبینانه آوردها تا پایان فروردین به سد کرخه ۱.۷ میلیارد مترمکعب پیش بینی شده بود در حالیکه تاکنون حدود ۱.۳ میلیارد مترمکعب محقق شده است که نشان دهنده کاهش ۲۵ درصدی ورودی سد کرخه نسبت به پیش‌بینی‌هاست.

رجایی با بیان اینکه در این حوضه تمام تلاش‌ها برای تامین آب کشت پاییزه در استان‌های خوزستان و ایلام (دشت عباس) بوده است، گفت: خروجی از سد کرخه به سمت این استان‌ها تاکنون ۱.۷ میلیارد مترمکعب بوده و تلاش شد طبق برنامه مصارف عمل کنیم.

وی افزود: به استثنای برخی مناطق پایین دست همچون دشت آزادگان، آب مورد نیاز کشت‌های راهبردی گندم و کلزا در استان‌های خوزستان و ایلام در حوضه کرخه تامین شده است.

وی ادامه داد:با توجه به اینکه بارندگی کمتری در این حوضه اتفاق افتاده و حجم آبگیری سد کرخه کم بوده، در نتیجه ۴۰۰ میلیون مترمکعب از ذخیره استراتژیک سد کرخه (آبی که پایین‌تر از تراز نیروگاه است) استفاده شده است.

وی افزود: شرایط سد کرخه به دلیل قرار گرفتن حجم مخزن زیر تراز نیروگاه در شرایط کاملا بحرانی قرار دارد و به هیچ وجه مجاز به تخلیه بیشتر از این ذخایر نیستیم و این آب فقط برای مصرف شرب و محیط زیست در چند ماه آینده اختصاص داده شده است.

به گفته وی، برهمین اساس درخواست اعلام ممنوعیت کشت تابستانه به ویژه کشت شلتوک به خوزستان داده شد که در کارگروه سازگاری با کم آبی به تصویب رسید و در کارگروه ملی نیز در حال تصویب است.

رجایی با بیان اینکه سد سیمره هم در شرایط بحرانی مشابه سد کرخه است، اضافه کرد: از آبان پارسال تا فروردین امسال ۵۰۰ میلیون مترمکعب تخلیه از این سد برای کمک به سد کرخه انجام شد تا بتوانیم تراز تونل دشت عباس در ایلام را حفظ کنیم و تامین آب شبکه دشت عباس با مشکل روبه رو نشود.

وی ادامه داد: با توجه به اعلام ممنوعیت کشت تابستانه در دشت عباس (ایلام)، از هفته آینده که آبیاری کشت پاییزه به پایان می‌رسد، آب تونل دشت عباس هم قطع و این تونل مسدود می‌شود.

رجایی خاطرنشان کرد: در تراز فعلی سد کرخه که مخاطراتی هم دارد، ۲۶۵ میلیارد مترمکعب آب داریم که امیدواریم در چند ماه آینده بتوان از این حجم برای مصرف طرح آبرسانی غدیر و محیط زیست و پایداری جریان رودخانه استفاده کرد و در عمل بیش از این آبی در اختیار نداریم که قابل برنامه ریزی باشد.

وی بیان کرد: برای گذر از این بحران مصوباتی در زمینه تامین آب شرب، آب مورد نیاز دام‌های سنگین و بخش کشاورزی در کارگروه‌های استانی و ملی تصویب شده و جلساتی با مسوولان برگزار شده است.

بر اساس این گزارش، رودخانه کرخه یکی رودخانه‌های دایمی خوزستان و از منابع تامین کننده اصلی آب شرب این استان (طرح آبرسانی غدیر) و کشاورزی و دامداری است. کاهش آبدهی این رودخانه، تالاب هورالعظیم در انتهای حوضه کرخه را در سال‌های اخیر با بحران روبه رو کرده است.

رودخانه کرخه از ۶ استان می گذرد و طرح تسهیم این رودخانه در سال ۹۴ اجرا شد که با انتقاد نظام صنفی کشاورزی خوزستان و سازمان آب و برق خوزستان روبه رو شد.

خوزستان با تولید سالانه ۱۷.۵ میلیون تن انواع محصولات زراعی و باغی، رتبه نخست تولیدات کشاورزی را در کشور دارد اما در ۲ سال گذشته با خشکسالی شدید به ویژه در حوضه کرخه روبه رو بوده است. آورد حوضه‌های آبریز خوزستان نسبت به میانگین بلندمدت ۳۴ درصد کاهش و در حوضه کرخه ۵۸ درصد کاهش را نشان می‌دهد.

آورد تاریخی رودخانه کرخه به طور متوسط ۵.۲ میلیارد مترمکعب بوده که در ۲۰ سال گذشته به ۲.۵ میلیارد مترمکعب کاهش یافته و در سال آبی جاری نیز تاکنون ۱.۳ میلیارد مترمکعب بوده است.

سازمان آب و برق خوزستان کشت تابستانه در حوضه کرخه و کشت‌های پرمصرف از جمله شلتوک را در سراسر استان ممنوع اعلام کرده است.

تونل انتقال آب دشت عباس با طول ۶ هزار و ۹۷ متر و قطر داخلی ۵.۵ متر با هدف انتقال آب بین حوضه‌ای از دریاچه سد کرخه به اراضی دشت عباس، فکه و عین خوش در استان ایلام ساخته شده که حدود ۲۰ سال قدمت دارد.

بحران آب در تابستان پارسال در خوزستان به ویژه در حوضه کرخه، اعتراضاتی را از سوی کشاورزان، دامداران، اهالی شهرها و روستاهای مسیر کرخه و فعالان محیط زیست به دنبال داشت.

تصاویری از کرخه منتشر شده است که نشان می‌دهد این رودخانه و بخش عظیمی از آب پشت سد کرخه خشک شده است.