مجتبی گهستونی-روزنامه نگار: تقریبا نمیشه الان وضعیت بناها و محوطه هایی که زیر آب هستند و یا تاثیرپذیر از سیلاب هستند را شرح داد.

هرکی می خواد داستان سازه های آبی شوشتر را بدونه ابتدا باید از بالا دست سازه های آبی تاریخی وضعیت این سازه های درگیر سیلاب را رصد کند.

رودخانه کارون در شوشتر، از سازه آبی بند میران به دو قسمت رود «گرگر» و رود «شطیط» تقسیم می شود. سازه های آبی تاریخی شوشتر که یا ثبت ملی و جهانی هستند در این دو رود حیات دارند.

سالهای نه چندان دور تابستان که می شد، بچه ها و بزرگترها از بند میزان، در رود گرگر و یا حتی شطیط شیرجه می زدند. اما در همه این یک دهه اخیر که خشکسالی امان خوزستان را بردید کارون با شاخ خای شطیط و گرگر کم آب بود و آب به پائین ترین سطح رسید به گونه ای که دیگر شخصی از روی بند میزان شیرجه نمی زد. اما حالا نه تنها کارون بیش از حد استانداردش پر آب شده بلکه سازه های آبی در طول مسیر رودخانه را به طور کامل به زیر آب برده است.

در ادامه مسیر، بندها، تونل ها، تنوره ها، آسیاب ها در محوطه آبشارها بعد از «پل بند گرگر» به شدت تحت فشار آب ورودی است. به گونه ای که بنای موسوم به «کارخانه برق نمکی» که بخشی از سازهای آبی ثبت جهانی محسوب می شود با ریزش سقف مواجه و تخریب شد اما تا به امروز گزارش آن منتشر نشد.

ناپایداری دیواره غربی آبشارها، حجم ورودی بسیار زیاد سیلاب و فاضلاب که نخاله های بسیار همراه دارد در بخش بخش این مجموعه ثبت جهانی نفوذ کرده و قطعا با کاهش آب بعدها می توان متوجه شد که چه میزان خسارت به آسیاب های موسوم به سیکا، دوپلون، نمکی، مشاک و… وارد شده است.

در چنین شرایطی مسئولان میراث فرهنگی تصمیم گرفتند که بازدید از این مجموعه را برای حفظ پایداری اثر و نجات جان مردم ممنوع اعلام کنند.

اما «بند ماهی بازان» که از سازهای آبی مهم شوشتر است باعث شده این بند باستانی هم با ضربه سیلاب و نخاله ها و چوب هایی که همراه آب سرازیر هستند خسارت هایی ببیند. بگذریم که در طول مسیر آثار پل بندهای دیگری هم وجود دارد که با آسیب هایی مواجه هستند.

اما شهر تاریخی «عسکر مکرم» که سراسر محوطه و تپه باستانی است و در جوار شاخه گرگر قرار دارد ازدوران ساسانی تاکنون تحت تاثیر رودخانه بوده است.

سیلاب های بی اما باعث شده تا سازه های معماری این شهر که با هر سیلابی شسته می شود آسیب جدی ببیند. موضوع نگران کننده ای که هر بار باید شاهد فرو ریختن بخش هایی از سازهای این شهر درون رود باشیم اما این مهم باعث نشده چاره ای برای حفاظت آن اندیشه شود.

با این حال می توان بر اثر افزایش دبی آب رودخانه ها، شاهد سرریز شدن آب در مسیل ها و ایجاد شکاف در بسترهایی که سست هستند و با شدت سیلاب شکاف بر می دارند شد که این مهم باعث می شود که آب به سطح پائین محوطه های باستانی نفوذ کند.

این پدیده نگران کننده را در نتیجه تخریب دیواره های شهر باستانی را می توان در پیرامون روستای «جلیعه» مشاهده کرد.

در پیرامون رود گرگر شوشتر باز هم می شود شواهدی از آثار تاریخی را در مکان هایی مثل “مدینه” و «نقیشات» ۱ و ۲ و بندقیر که سازه های آبی محسوب می شوند و همواره با ضربه های بی امان سیلاب آسیب می بینند را مشاهده کرد. آثار نامبرده در حال حاضر زیر آب هستند.

سازه های آبی و باغ خان در شوشتر هم که از مجموعه های مهم تاریخی این شهر محسوب می شود و در سراشیبی و هم سطح رودخانه قرار دارد با تاثیرپذیری زیادی مواجه شده و آسیب هایی دیده است.

در شاخه شیطیط رودخانه کارون بنای «پل ساسانی شادروان» قرار دارد. بخش هایی از این پل که در طول دهه های بسیار با تخریب هایی مواجه شده این بار با ضربه ها و فشار سیلاب دچار تخریب هایی شد. چون این سیلاب از بالا دست با خود بیشه ها و جنگل ها را تخریب و تنه های درخت را می شکند و با خود به پائین دست می آورد. اینجاست که تخریب بناهای آبی تاریخی در کنار سیلاب شدت می گیرد.

به گزارش خوزنامه، اما از جمله سازه های آبی که بی تاثیر از سیلاب با تخریب های هرچند اندک مواجه شد، بخش هایی از تاسیسات آبی قلعه سلاسل و نهر داریون بود.

در این میان محوطه ها و تپه های باستانی بسیاری از جمله تپه بندقیر، کوره های عله بندقیر، تپه های بلور، سردارآباد، عبدالامیر در معرض سیلاب قرار دارند که امکان بررسی میزان آسیب و برآورد هزینه تا زمان فرو نشست سیلاب و بازگشایی مسیرهای دسترسی امکان پذیر نیست.