مجتبی گهستونی: روزنامه‌نگار و فعال میراث‌فرهنگی خوزستان| مدتی است می‌شنویم قرار است علی اصغر مونسان وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی به خوزستان سفر کند. موضوعی که هربار به هر علت به تعویق افتاده است. اینکه چرا تاکنون آقای وزیر حاضر نشده است به صورت اختصاصی و نه به خاطر همراهی با هیت دولت به خوزستان سفر کند قابل تامل است.

به گزارش خوزنامه | آنچه در این نوشتار می آید البته نافی تلاش‌های خستگی‌ناپذیر برخی مدیران و کارشناسان در حوزه‌های میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی نیست. اما چه می‌توان گفت که با وجود تمام تلاش‌هایی که انجام می‌شود، حجم مشکلات حل نشده خوزستان در سه حوزه مذکور از گذشته تا به حال همچنان ادامه دارد.

مدتی است می‌گویند، جناب وزیر قرار است به خوزستان سفر کند. اما این سفر هربار به تعویق افتاده است. به نظر می‌رسد یکی از دلایلی که علی‌اصغر مونسان، وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی به صورت اختصاصی به خوزستان سفر نمی‌کند، عدم توانایی کافی برای رویارویی با حجم مشکلات انباشته از گذشته تا کنون در این استان است. اما اگر این سفر انجام شود آیا برای رسیدگی به امور حوزه‌های سه‌گانه زیرمجموعه وزیر میراث‌فرهنگی خواهد بود؟

اگرچه وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی معتقد است که پیشتر سه یا چهار بار به خوزستان آمده است، اما هیچ فعال میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری در خوزستان به خاطر ندارد که وی صرفا برای برطرف ساختن مشکلات سه حوزه تحت مسئولیت خود به این استان سفر کرده باشد. وزیر میراث‌فرهنگی هربار به خوزستان آمده است، هیات دولت را همراهی کرده و هیچ دوستدار میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی نیز به یاد ندارد با او دیداری کرده باشد.

فعالان میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خوزستان از وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی درخواست دارند هر زمان که به خوزستان سفر کرد، در دیدار با استاندار و شهرداران این استان، بر ضرورت همکاری برای جلوگیری از تخریب و تسریع در مرمت و تملک و بهره‌برداری از بناهای واقع در بافت‌های تاریخی خوزستان نیز سخن بگوید. وضعیت تخریب بناها در بافت‌های تاریخی خوزستان به یک اضطراب مداوم تبدیل شده و شوشتر، دزفول، رامهرمز، بهبهان، اهواز، آبادان، هندیجان و مسجدسلیمان شرایط بغرنجی در این حوزه دارند.

سال ۱۳۱۰ بیش از ۱۰ محوطه تاریخی خوزستان جزء نخستین پرونده‌‌های ثبت ملی در ایران بودند و هنوز ضرورت پایش و ساماندهی و تعیین عرصه و حریم بخش عمده‌ای از آن‌ها که کمتر اطلاعاتی درباره‌شان وجود ندارد، ضروری است.

ده‌ها اقامتگاه گردشگری در خوزستان نیازمند بررسی اصولی و فنی هستند تا مجوز آن‌ها صادر شود. البته که کمپ‌های گردشگری هم به هیچوجه شرایط راضی کننده‌ای ندارند و از هیچگونه ظابطه‌ای برای واگذاری به افراد محلی برخوردار نیستند. کیفیت بهره‌برداری از این واحدها به اندازه‌ای بد است که گردشگران به صورت هدفمند از آن‌ها بهره نمی‌گیرند و برخی مسافران هم از سر ناچاری اندک توقفی در این مکان‌ها دارند. نمونه این اقامتگاه‌ها، کمپ شیمبار، تاراز، تالاب شادگان و … است.

سال‌های بسیار است که خوزستان در حوزه تملک بناهای باارزش تاریخی موفقیتی نداشت که بهتر است وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در صورت سفر احتمالی خود به خوزستان این مهم را مورد بررسی قرار دهد.

یگان حفاظت میراث‌فرهنگی در خوزستان در مظلومیت بسیار است. کمبود نیرو دارد و حتی برخی نیروهای این یگان ناچار شده‌اند، لباس این حوزه را کنار گذاشته و در حوزه‌های غیرمرتبط از ردیف شغلی خود کار کنند. ضرورت بازگشت دوباره بخش عمده این نیروها به یگان حفاظت میراث‌فرهنگی از جمله نکاتی است که وزیر میراث‌فرهنگی باید به آن توجه کند. کمبود امکانات خودرویی و حتی موتورسیکلت در یگان حفاظت میراث‌فرهنگی، این نیرو را در سرکشی به محوطه‌های تاریخی خوزستان نحیف کرده است. محوطه‌ها و بناهای ثبت جهانی شده‌ای چون چغازنبیل و سازه‌های آبی شوشتر فاقد رده حفاظتی و تنها دارای نگهبان هستند و به دلیل نبود نیرو و امکانات از حضور یگان حفاظت میراث‌فرهنگی محروم شده‌اند. علی‌اصغر مونسان وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی باید بداند که تمامی شهر شوش به جای داشتن ۴۰ نیروی یگان حفاظت میراث‌فرهنگی تنها چهار نیروی حفاظت دارد.

باید از جناب وزیر پیش از سفر به خوزستان پرسید که آیا واقعا تنها بازارچه بزرگ دائمی صنایع‌دستی خوزستان باید تنها در ساعات صبح باز باشد؟ وزیر میراث‌فرهنگی باید بداند که وقتی برای سفر به خوزستان به عنوان یکی از استان‌های مهم در حوزه میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی کشور این ماه و آن ماه می‌کند، بازارچه صنایع‌دستی دایمی این استان نیز کژدار و مریض فعال خواهد بود.

موزه بزرگ ایذه نیز تا زمان سفر وزیر میراث‌فرهنگی به خوزستان فرصت ساماندهی و افتتاح دارد که صد البته باید تمام استانداردهای یک موزه را دارا باشد. اینجا است که باید از وزیر میراث‌فرهنگی پرسید، آیا غیر از موزه شوش، سایر موزه‌ها در آبادان، ایذه، مسجدسلیمان، هفت تپه و دزفول هم باید فاقد رده حفاظتی باشند؟

بهتر است وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در سفر آتی به خوزستان با یاری به این دیار کهن میراثی کشور دستاوردهای مهم داشته باشد و مصوبات واقعی را در این سفر دنبال کند. مسئولین استان خوزستان عمدتا به صنایع سخت و سنگین عادت دارند و با صنایع‌دستی و صنعت گردشگری چندان آشنا نیستند. تنها نامی از این صنایع‌ شنیده‌اند. بنابراین یکی از وظایف وزیر میراث فرهنگی در سفر به خوزستان باید توجه دادن مسئولین استان خوزستان به این موضوع باشد که صنعت گردشگری در جهان مفاهیم خاص خود را دارد و خوزستان در عمده این زمینه‌ها گنجینه‌های بسیار دارد که بومی‌ها چندان قدر این داشته‌ها را نمی‌دانند.

خوزستان به پایگاه‌های پژوهشی دیگری از جمله پایگاه ایلام‌شناسی و الیمایی‌شناسی نیاز دارد. سایر پایگاه‌های ملی میراث‌فرهنگی نیز از کمبودهای فراوان رنج می‌برند. برخی از این پایگاه‌ها در حد اسم هستند و تشکیلات کاربردی خاص ندارند. این ها نقاط ضعفی است که وزیر میراث‌فرهنگی در سفر احتمالی خود به خوزستان باید در دست بررسی قرار دهد.

وضعیت ادارات شهرستانی میراث‌فرهنگی استان خوزستان بسیار نامناسب است و گاه در شکلی کاملا تحقیرآمیز به سر می‌برند. یا خانه به دوش (اجاره‌ای) هستند یا در نهایت توسط یک یا دو نفر اداره می شوند. البته که برخی‌شان نیز کمبود نیرو ندارند، اما فقط در سطح نمایندگی و نه اداره میراث‌فرهنگی مشغول به فعالیت هستند.

ذکر این نکته به وزیر میراث‌فرهنگی ضروری است که سال گذشته با وزارت نیرو درباره گردشگری آب به توافق رسید و توافقنامه‌ای نیز منعقد شد. حال باید پرسید، حالا که قرار است علی‌اصغر مونسان وزیر میراث‌فرهنگی سفر سه روزه به خوزستان داشته باشد، مقدمات به رسمیت شناختن و عملی کردن آن تفاهمنامه نیز فراهم خواهد شد؟ چون جدا از مخازن سدها، طبیعت پیرامون سدها و دریاچه‌ها، وجود آثار تاریخی و روستاهای اطراف منابع آبی خوزستان نیز به توجه کافی نیاز دارند. وزیر میراث‌فرهنگی باید به متولیان امر متذکر شود که نگاه به گردشگری آبی باید از کلیشه‌های رایج عبور کند.

درخواست دیگر فعالان میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان خوزستان از وزیر میراث‌فرهنگی، آن است که علی‌اصغر مونسان در سفر به خوزستان، فراموش نکند الواح ملی شدن اهواز به عنوان شهر ملی «مینای صبی» و دزفول به عنوان شهر ملی «کپوبافی» را هم فراموش نکند و با خود به خوزستان بیاورد.

وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی باید به استاندار خوزستان ابلاغ کند که این استان نیازمند تحرک بیشتر در هر سه حوزه میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی است. چون هنوز استاندار خوزستان و مسئولین این استان از تاثیر ملی شدن یک شهر در حوزه صنایع‌دستی خبر ندارند.

وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی همچنین باید بداند اگر قرار شد با تشکل‌های و فعالان حوزه‌های سه‌گانه تحت مسئولیت خود دیدار کند، حتما به همراه یک مصوبه برای آغاز مرمت خانه تاریخی اهوازیان به دیدار آن‌ها برود. چون پیشتر وعده داده شده است که این خانه قرار است به تشکل‌های مردم‌نهاد خوزستان واگذار شود.

نگارنده متذکر می شود موضوعاتی که به آن‌ها اشاره شد تنها بخش کوچکی از گرفتاری‌های خوزستان در حوزه میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی است و چالش‌های بسیاری هنوز در بحث‌های حقوقی، طبیعت‌گردی، سرمایه‌گذاری، اعتبارات، مردم‌شناسی و باستان‌شناسی در حوزه مدیریت میراث‌فرهنگی این استان باقی است که امید است حضور وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در خوزستان در حل بخشی از آن‌ها اثربخش باشد.