خوزنامه| مصاحبه چند روز پیش رئیس ستاد مقابله با کرونا در کلان‌شهـر تهران برای مردم یک پیام داشت، پیامــی که در قالب هشتگ sos و help در شبکه‌های اجتماعــی خیلـی زود تــرند شد تا شاید مجامع جهانی صدای مردم ایران را بشنوند و به آنها واکســن بدهند. مردمی که پس از ۱۸ ماه که از شیوع کرونا می‌گذرد، مجددا برای چندمین بـار با افزایش بی‌سابقه واژه «مرگ» روبه‌رو شده‌اند و هرروز بیش از ۵۰۰ نفر از هموطنان‌شان راهی قطعه بحران می‌شود.

در این میان هر چه بخواهیم باور کنیم که بخش اعظمی از صحبت‌های علیرضا زالی تقطیع و با هدفی خاص از سوی برخی جریان‌ها در حال انتشار است (البته به قول مسئولان وزارت بهداشت و علوم پزشکی)، بازهم نمی‌توان افزایش بی‌سابقه کرونا و مرگ و میر پس از ماه‌ها که از شیوع بیماری می‌گذرد را تقطیع کرد، در این میان ضرب المثل «دم خروس را باور کنیم یا قسم…» بیشتر به ذهن می‌رسد. وقتی همه این عوامل و گفته‌ها را در کنار یکدیگر قرار می‌دهیم، به‌معنای شکست کامل در سیاست‌های کرونا است که مردم با جانشان تاوان این سیاست‌های غلط را پرداخت می‌کنند.

در شرایطی که عمر سیاسی دولت دوازدهم به پایان رسیده و در روزهای آتی وزیر جدید روانه وزارت بهداشت خواهد شد، موج جدید اعتراضات مجازی مردم از آنجا شروع شد که فرمانده ستاد مقابله با کرونا در کلانشهر تهران با انتقاد از عملکرد برخی مسئولان در زمینه تامین واکسن مقابله با کرونا گفته بود: «کمک‌های جهانی و پزشکان بدون مرز را از فرودگاه برگرداندیم در حالی که اطلاعات چندانی درباره ویروس نداشتیم و از مشاوره‌های بین‌المللی استفاده نکردیم. چرا چین که دوست صمیمی ما است به ما واکسن کافی نمی‌دهد؟ هزینه داروهای کرونا چند برابر واردات واکسن شده است اما اجازه خرید واکسن ندادند چون فکر می‌کردند گران است.» وی دستگاه دیپلماسی کشور را بی‌بهره از این انتقادها نگذاشت و معتقد است که: «سفیران ما در کشورهای خارجی به دنبال تأمین واکسن نبودند.

با سفیر ژاپن صحبت کردم، گفت اصلا سفیر ایران دنبال واکسن نیامده است. این چه دیپلماسی‌ای است؟» و پس از این صحبت‌ها بود که ظریف، وزیر امور خارجه که هشت سال سکاندار دستگاه دیپلماسی دولت‌های یازدهم و دوازدهم بوده، در پاسخ زالی گفت: «وزارت خارجه تمام سعی خود را برای افزایش واردات واکسن خارجی و تأمین نیازهای تولید داخلی به‌کار بسته است.

برای مدت هشت سال سکوت کرده‌ایم ولی در موضوع تامین واکسن و مبارزه با کرونا… توهین و افترا به دستگاه دیپلماسی به جایی رسیده که سکوت را غیرممکن کرده است.» در این میان رسول موسوی، دستیار ظریف، نیز در واکنش به سخنان زالی نوشت که وزارت بهداشت «اعتبار ۱۵۰ میلیون دلاری هند را که با تلاش وزارت خارجه برای واردات دارو تخصیص یافت جذب نکرد.» روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در بیانیه‌ای، مطالب منتشر شده از زبان دکترزالی را تقطیع شده خوانده، درحالی‌که این صحبت‌ها در جمع خبرنگاران گفته است.

واقعیت مرگ یک نفر در ۲ دقیقه
اما این گفته‌ها در شرایطی مطرح می‌شود که فوت ۵۲۷ بیمار کووید۱۹ از پنج شنبه تا جمعه (۲۲ مرداد) و شناسایی ۳۹ هزار و ۱۱۹ بیمار جدید، خبر از فرا رسیدن روزهای سیاه در آینده‌ای نه‌چندان دور دارد. همچنین بر اساس اعلام وزارت بهداشت، تاکنون ۱۴ میلیون و ۴۴۵ هزار و ۶۴۲ نفر دُز اول واکسن کرونا و سه میلیون و ۶۱۰ هزار و ۷۷۵ نفر نیز دُز دوم را تزریق کرده‌اند و مجموع واکسن‌های تزریق شده در کشور به ۱۸ میلیون و ۵۶ هزار و ۴۱۷ دُز رسید. تا کنون ۴ میلیون و ۳۵۹ هزار و ۳۸۵ نفر به کرونا مبتلا و ۹۶ هزار و ۷۴۲ نفر جانشان را از دست داده‌اند. همچنین ۷۱۵۴ هزار نفر از بیماران مبتلا به کووید۱۹ در ۳۳۶ شهر کشور در وضعیت قرمز، ۸۴ شهر در وضعیت نارنجی، ۲۸ شهر در وضعیت زرد، در بخش مراقبت‌های ویژه بیمارستان‌ها قرار دارند. قطعا وزیر بهداشت بهتر از فرد دیگری به‌خوبی می‌داند در هر دو دقیقه‌ و ۴۸ ثانیه یک نفر خانواده داغدار می‌شود و نفس ۷۸ نفر در کشور به‌تنگ می‌آید. با بررسی آمار کرونا، به طور میانگین هر روز ۳۷۵۰۱ نفر در کشور با این بیماری درگیر شدند.

مرگ ۵۰۰ تایی را پیش بینی می‌کردیم!
در این میان وزیر بهداشت واکنش جالبی به انتقادها داشت و معتقد است که «تاریخ قضاوت خواهد کرد آنهایی که قصد داشتند شیوه زیستن افغانستان، پاکستان و هند را تحمیل کنند و ادعای آمار سوئیس، انگلیس، فرانسه و آمریکا را از ما داشتند، عده‌ای ما را با کشورهای اروپایی که در اوج برخورداری از همه امکانات هستند، مقایسه و سپس مواخذه می‌کنند که چرا تعداد مرگ‌های ما در این حد است و از آن طرف وقتی ما برای اجرای پروتکل‌ها ایستادگی می‌کنیم انتظار دارند شبیه کشورهایی زندگی کنیم که اصلا پروتکل در آنجا معنایی ندارد.» سعید نمکی همچنین خاطر نشان کرد: «اینکه چطور شد که این همدلی و وفاق باز هم به پیک دیگری کشیده شد و مرگ مردمان این سرزمین به بالای ۵۰۰ نفر رسید، همه را پیش بینی کرده بودم و همه را مکتوب و مرحله به مرحله نوشتم و آخرین نامه غیر محرمانه من نامه اخیرم به رهبر انقلاب بود که ایشان هم با حمایتی که دارند بلافاصله ارجاع فرمودند. از این عادی انگاری به غیر این نتیجه نمی‌شد انتظار داشت.» با این حال، کیانوش جهانپور، سخنگوی سازمان غذا و دارو با اشاره به برخی جوسازی‌ها درباره واردات واکسن گفت: برخی از افراد به دنبال عوض کردن جای بدهکار و بستانکار هستند، اگر بستانکاری هم وجود داشته مردم چشم‌انتظار واکسن هستند.»

انتقاد سلبریتی‌ها از وزیر بالا گرفت
بدون در نظر گرفتن انتقادهای علیرضا زالی، به باور کارشناسان شکست سیاست‌ها در تامین واکسن کرونا در زمان مناسب و پیش از موج سوم کرونا، اعمال‌ راهکاری مناسب و آزمون‌ و خطاهای پی‌درپی موجب شده که مردم این روزها مسئول اصلی شیوع کرونا در کشور را وزیر بهداشت بدانند. در این میان، فوت علی سلیمانی، بازیگر سینما و تلویزیون نیز مزید بر علت شد تا چهره‌های نام آشنا در کنار مردم به وزارت بهداشت انتقاد کنند. علی کریمی، بازیکن تیم ملی در انتقاد به وضعیت مدیریت کشور در مواجهه با ویروس کرونا، با انتشار یک استوری خطاب سعید نمکی در حساب اینستاگرامش نوشت: «جمعیت ایران ۸۴ میلیون نفر است، جمعیت هند بیش از یک میلیارد. شما ایران رو دریاب اگه می‌توانی جاهای دیگر نیازی به شما ندارند. نه فراموشت می‌کنیم و نه می‌بخشیمت.»

مهتاب کرامتی، بازیگر سینما و تلویزیون، در صفحه اینستاگرامش نوشت: «واکسن گران بود، ولی جان ما انسان‌ها ارزان است… آنقدر ارزان که حتی قتل عمدمان تاوان ندارد.» منیژه حکمت، کارگردان سینما، با انتشار تصویر وزیر بهداشت در توییتر خود نوشت «… امیدوارم روزی محاکمه شما را در دادگاهی عادلانه ببینم.» پوریا پورسرخ،‌ بازیگر سینما و تلویزیون،‌ با اشاره به فوت علی سلیمانی، در پی کرونا در اینستاگرامش خطاب به مسئولان نوشت: «شمایی که جای ما تصمیم می‌گیرید،‌ ولی جای ما نمی‌میرید،‌ حتی مریض هم نمی‌شوید… بازهم به هم تبریک بگید،‌ درجایی که باید محاکمه کنید.» امیرمهدی ژوله،‌ طنزپرداز و بازیگر نیز در صفحه اینستاگرامش نوشت: «به جای عکس رفقای مقتول‌مان،‌… برای دل پاره‌پارمان محاکمه کنید این سردار عرصه کرونا را.»

راه‌های محاکمه در قبال بی‌مبالاتی
اما با افزایش انتقادها از وزارت بهداشت، این بند قانونی بیشتر از همه عوامل در شبکه‌های اجتماعی دست به‌دست می‌شود، طبق ماده ۲۹۵ قانون مجازات اسلامی، ترک فعل منجر به مرگ انسان‌ها، خطای محض و قتل غیرعمد محسوب می‌شود و پیگرد قضائی دارد. در رابطه با این بند قانونی یک حقوقدان به «آرمان ملی» می‌گوید: «کوتاهی‌ها و سهل‌انگاری‌هایی که از سوی برخی از مسئولان صورت گرفته است، موجب ایجاد وضعیت فعلی شده که بسیار تاسف برانگیز است.»

عبدالصمد خرمشاهی در ادامه می‌افزاید: «این امر در بخشی از صحبت‌های آقای زالی مشهود است و با وجود اینکه برخی معتقدند که صحبت‌های ایشان تقطیع شده است، اما جملات ایشان کامل و رسا بود. مسائلی که آقای زالی عنوان کردند، حکایت از قصور، سهل انگاری نسبت به مردم و عدم مدیریت و نظامات دولتی دارد. که موجب بروز وضعیت فعلی در جامعه ایران است.» وی در ارتباط با قانون ۲۹۵ قانون مجازات اسلامی نیز خاطر نشان کرد: «باید رابطه علیت پیدا شود و کارشناسان بررسی کنند تا بتوان به ماده قانونی ۲۹۵ استناد کرد.

در این میان ماده ۶۱۶ قانون مجازات اسلامی، اینها در قانون صراحت دارد که اگر قتلی به واسطه بی‌مبالاتی یا سهل انگاری، یا عدم رعایت نظامات دولتی، رابطه علیت اگر اثبات شود، طبیعتا آن شخص مسئول و مستوجب کیفر. در ماده ۶۱۶ آمده است: «در صورتی که قتل غیر عمد به واسطه بی‌احتیاطی یا بی‌مبالاتی یا اقدام به امری که مرتکب در آن مهارت نداشته است یا به سبب عدم‌رعایت نظامات واقع شود، مسبب به حبس از یک تا سه سال و نیز به پرداخت دیه در صورت مطالبه از ناحیه اولیای دم محکوم خواهد شد مگر اینکه‌ خطای محض باشد.» ولی در ابتدا باید ثابت شود که این بی‌مبالاتی و قصور صورت گرفته است و فاجعه عظیم انسانی که موجب مرگ روزانه بیش از ۵۰۰ نفر در کشور می‌شود، طبیعتا نمی‌توان چشم پوشی کرد و آن را نادیده گرفت، چون مربوط به یک یا دو نفر نیست. این حقوقدان به قصور برخی از مسئولان در زمینه ضرر و زیان‌هایی که در ورزش فوتبال، به مردم کشور ما تحمیل می‌شود، اشاره می‌کند و امیدوار است که با روی کار آمدن رئیس جمهوری که از بدنه دستگاه قضا برآمده، از این پس هر مدیری که خطا یا بی‌مبالاتی در قبال حفظ سرمایه‌های مادی و جانی مردم انجام دهد، به پای میز محاکمه کشانده شود، اظهار می‌کند: مسئولان و شخص وزیر که به این موضوع نیز اشاره کرده که پیش بینی آنها مرگ ۵۰۰ نفر در آینده نزدیک بوده، باید مشکلات و موانع را مطرح می‌کردند و اینها قابل پذیرش نیست. آقای نمکی و سایر کسانی که در ستاد کرونا بوده‌اند، مسئولیت داشته‌اند و این افراد تا چه میزان مرتکب قصور شده‌اند یا بی‌مبالاتی در خصوص تامین واکسن صورت گرفته، امروز شاهد این تعداد مرگ و میر در کشور نبودیم.